شماره ( 254) چهارشنبه (4) قوس ( 1394) / ( 25) نوامبر( 2015)
حمیدالله امین
15
6- صنعت طبابت و نشرات:
نخستين مطبعه:
طبع كتب و اوراق مطبوع در افغانستان براي بار اول در دوره امير شير علي خان آغاز يافت و نخستين مطبعه چاپ سنگي در حوالي سالهاي 1283 هجري قمري وارد مملكت گرديد كه براي اولين بار جريده پانزده روزه شمس النهار تكت هاي پستي و مجله كابل بشمول ساير نشرات و كتب در آن بطبع ميرسيد.
البته اين مطبعه خيلي كوچك بوده و عبارت از يك پايه ماشين و بعضي ادوات بسيط ليتوگرافي( چاپ سنگي) بود. در عصر امير عبدالرخمن اين مطبعه كمي وسعت يافت و مسكوكات دولتي با بعضي اعلانها و كتابها در آن بچاپ رسيد.
دومين مطبعه:
در دوره امير حبيب ا لله مطبعه حروفي ( سال 1291) با دستگاه زنگوگرافي وارد كشور گرديده و با استفاده از قوه بخار براي بحركت آوردن آن در قسمت چاپ جريده سراج الاخبار مورد استفاده قرار گرفت.
مطبعه عنايت:
يك مطبعه كوچك ديگر نيز بنام مطبعه عنايت بفعاليت آغاز نمود. در دوره امير امان ا لله بر علاوه توسعه اين مطبعه مطابع متعددو كوچك ديگر در ولايات هرات، قندهار، مزارشريف، قطغن و مشرقي نيز كه هر كدام داراي يك پايه ماشين بودند به فعاليت آغاز نمودند.
ماشين ليتوگرافي وافست:
در سالهاي بعد تمام مطابع مركز تحت اداره رياست مطابع قرار داده شد و ضمنا دو پايه ماشين جديد برقي ليتوگرافي بايك پايه ماشين افست و غيره لوازم نيز برآن افزود گرديد.
شعبه حروف ريزي:
در سال 1316 شعبه حروف ريزي نيز با شش پايه ماشين فعال گرديد . در همين سال در شعبه طبع حروفي نيز بر علاو ه 14 ماشين سابقه 16 پايه ماشين جديد بكار انداخته شد و به اين ترتيب تعداد كارگران مطبعه به 300 نفر ميرسيد.
مطبعه دولتي:
در سال 1318 هجري شمسي رياست مستقل مطبوعات تاسيس و در سال 35 مطبعه عمومي كابل بحيث مطبعه دولتي شناخته شد كه با 14 مطبعه ديگر در ولايات نيز روابط نزديك دارد. عمارت سابقه مطبعه كه در جوار ارگ موقعيت داشت در دوره محمد نادر شاه ساخته شد ه بود حالانكه تعمير جديد و فعلي آن با مصرف 61 ميليون افغاني ساخته شده است نشريات منظم اين مطبعه را تنها در كابل بيش از 30 نوع مختلف روزنامه، جريده و مجله تشكيل ميداد. علاوه بر آن يك اندازه زياد ضروريات شعبات دولت و موسسات شخصي نيز در قسمت كتب و اوراق به شمول وزارت تعليم و تربيه در همين موسسه تكافو ميگردید. تعداد مجموعي ماشين آلات در ده شعبه مختلف مطبعه دولتي به 136 پايه ميرسيد تعداد كارگران فابريكه كه برعلاوه 287 نفر مامور در سال 1353 به 421 نفر ميرسيد. در سال 1356 به 361 نفر كاهش يافت و در مقابل آن ارزش نشرات مطبعه به 147.588 ميليون افغاني بالغ گرديد كه البته 63.39 فيصد ارزش مجموعي نشرات تمام موسسات اين بخش را احتوا ميكرد.
بهر صورت در سال 1348 تعداد موسسات طباعتي كه همه دولتي بودند به سه موسسه ميرسيد كه سرمايه مجموعي آنها 143.3 ميليون افغاني بوده وبا داشتن 1334 نفر كارگر، اندازه فروشات آنها 56.3 ميليون افغاني را احتوا ميكرد. البته بزرگترين آن بنام مطبعه دولتي در كابل موقعيت داشت كه 13 شعبه كوچك در ولايات را كه 70 فيصد كارگران اين بخش را احتوا ميكرد نيز دارا بود باين ترتيب تعداد مجموعي موسسات طباعتي در همانسال بر 16 بالغ ميگرديد . در سال هاي بعدي موسسات طباعتي در سكتور سرمايه گذاري شخصي نيز اساس گذاشته شدند كه تعداد آنها تا سال 1356 بر شش مطبعه بالغ گرديد كه اندازه مجموعي سرمايه گذاري ابتدايي آنها بر 81.5 ميليون افغاني بالغ گرديده و ارزش توليدات آنها به 6.511 ميليون افغاني ميرسيدبه اين ترتيب سكتور انفرادي اين بخش با 28.72 فيصد سرمايه گذاري مجموعي 2.79 فيصد توليدات را از نظر ارزش بدست آورده بود به هر صورت در سال 1356 جمعا به تعداد 1707 نفر كارگر بشمول مستخدم و مامور در موسسات مربوط اين بخش مصروفيت داشته و در مقابل 40.879 ميليون افغاني كه بقسم معاش مزد وغيره به آنها پرداخته شد ه بود ارزش مجموعي توليدات اين موسسات بر 232.804 ميليون افغاني بالغ شده بود. ضمنا بايد اظهار داشت كه در اواخر سنبله سال 1357 تمام مطابع شخصي به اساس فيصله دولت ملي اعلام گرديدند.
بقيه در آينده
نشريه ارمغان ملي 