شماره 255 چهارشنبه 11 قوس 1394/ 2 دسمبر 2015
16
صنايع تخنيكي و توليدات فلزي:
با وجود اين حقيقت مسلم كه صنعتي شدن يك كشور بحيث عامل اساسي جهش اقتصادي به احداث صنايع ذوب فلز نيازمندي خاصي داشته و با استفاده از تجارب جهاني بدون احداث صنايع فلز بحيث صنايع ما در وزيربنا تحكيم اقتصاد ملي ورفع وابستگي اقتصادي ناممكن بنظر ميرسد. بايد گفت كه انكشاف اين بخش در افغانستان بطي بوده است. تعداد اينگونه موسسات در سال 1356 بر 16 موسسه با سرمايه گذاري مجموعي وابتدايي بيش از 122 ميليون افغاني بالغ ميگرديد كه ارزش توليدات آنها با داشتن 1539 نفر كارگر به 468.982 ميليون افغاني ميرسيد که در مقابل آن جمعا مبلغ 41.834 ميليون افغاني بحيث مزد و معاش به كاركنان اين بخش پرداخته شده بود.
فابريكه جنگلك:
بزرگترين مركز فعال صنعتي اين بخش فابريكه جنگلك است كه اساس آن در سال 1318 گذاشته شد و بحيث يك موسسه تعليمي پرسونل فني را در رشته هاي نختابي و بافت تربيه نموده بدسترس فابريكه نساجي پلخمري قرار ميداد اما وقتي اين مامول در خود فابريكه برآورده شد اين دستگاه به توليد آكسيجن مورد نياز اقدام نمود. اعمار تاسيسات موجود بمنظور تهيه پرزه جات فالتو و مورد ضرورت فابريكه نساجي و ساير مراكز صنعتي كشور در سال 1330 آغاز يافت و بعدا يك دستگاه نجاري نيز به آن افزود گرديد در سال 1337 بازهم ضرورت توسعه اين مركز صنعتي احساس شد اما چون وضع مالي شركت نساجي اجازه اين توسعه را نميداد لذا به اساس پروتوكول منعقده بين وزارت هاي ماليه، معادن و صنايع و شركت نساجي از اول حمل 1337 بحيث يك فابريكه بزرگ صنايع فلزي در كشور عرص اندام نموده و در سال 1339 افتتاح شد. هدف از تاسيس اين فابريكه را در مرحله اول ترميم اساسي مرتر هاي مختلف (سالانه 1373 عراده) كه 53 فيصد پروگرام آنرا تشكيل ميداد، در مرحله دوم ساختن پرزه جات مورد ضرورت براي ترميم موتر ها كه هشت فيصد پروگرام آنرا احتوا ميكرد وبالاخره توليد 700 تن محصولات فلزي و پرزه جات تشكيل ميداد. سرمايه ابتدايي فابريكه 49263915 افغاني محاسبه شده بود كه از آنجمله 30037540 افغاني آن در امور ساختماني بمصرف رسيد. سرمايه مجموعي فابريكه در سال 1352 به 175 ميليون افغاني افزايش يافت كه 88 فيصد آن مربوط دولت و 12 فيصد مربوط شركت نساجي بوده است، ناگفته نبايد گذاشت كه هدف اولي از تأسيس كارخانجات جنگلك كه يك ساحه 11684 متر مربع را احتوا مينمايد. ترميم اساسي موتر هاي ساخت اتحاد شوروي، ساختن پرزه جات آنها و همچنان ترميم ساختمان بادي فلزي موترهاي سرويس بوده زيرا از يكطرف تعداد اين چنين عراده جات رو به افزايش بود و از جانب ديگر ايجاب مينمود تا مانند ساير عراده جات بعد از گردش 30 هزار كيلومتر بصورت اساسي ترميم گردد، اما بعدا كه فابريكه نتوانست در تعقيب اين مسير موفق باشد به توليد آلات و افزار ديگر چون چپركت فلزي ، واترپمپ، افزار زراعتي ، چوكي ، ميز و الماري فلزي وغيره اقدام نمود.
با وجود آن مشتريان عمده كارخانجات جنگلك را در شرايط فعلي دواير و موسسات دولتي تشكيل داده و صادرات توليدات آن صورت نميگيرد در حاليكه زغال سنگ، كركس،ديزل، پترول وديگر مواد مورد ضرورت از خارج مخصوصا اتحاد شوروي وارد ميشد ضمنا به نسبت تنوع و قيمت زياد توليدات، رقابت توليدات مشابه خارجي وداخلي، عدم انكشاف صنعت در كشور ، باقدرت ناچيز خريداري و ضمنا اتكا بر قسمت عمده مواد خام مورد ضرورت كه بايد وارد شود بازار فروش توليدات اين فابريكه در داخل كشور نيز محدود بود از همين جهت است كه اين فابريكه با تمام توليدات خود در حدود و فيصد ضروريات كشور را در ساحه هاي مربوط مرفوع ميکرد. فابريكه جنگلك داراي ده دستگاه بود كه هشت آن توليدي و دوي آن كمكي بود ازجمله دستگاه هاي توليدي دستگاه ترميم موتر بظرفيت سالانه 1300 عراده موتر ، بادي سازي، ميخانيكي و موبل سازي، ساختمان فلز ، ريخته گري ، ترميم آلات برقي ، دستگاه بتون وآكسيجن قابل ياد آوري اند.
چنانچه ملاحظه ميشود اندازه توليدات اين فابريكه توام باتعداد كارگران آن تا سال 1345 بصورت پيهم افزايش يافته و از آن تاريخ ببعد بنابر عدم موجوديت يك پلان منظم انكشاف اقتصادي در كشور شاهد نوساناتي بوده است.
دستگاه تربیوی تخنیکی:
مركز صنعتي ديگر اين بخش دستگاه تربيوي تخنيكي است كه مربوط وزارت معادن و صنعت بوده و امور ساختماني آن در سكتور دولتي در سال 1339 آغاز و در سال 1341 خاتمه پذيرفته از سال1342 ببعد به فعاليت توليدي آغاز نموده است كه در ابتدا شامل سه دستگاه شيشه سازي، پلاستيك سازي، و بسته كاري بايسكل بوده است قسمت عمده مصارف اين مركز صنعتي از طريق امداد حكومت جاپان تمويل گرديده و تنها مصارف ساختماني آن كه مبلغ 5 ميليون افغاني محاسبه شده بود از طرف دولت پرداخته شده است.
فابريكه بايسكل سازي:
بايد گفت كه از سال 1346 ببعد اين مركز صنعتي بنام دافغان بايسكل جورولو موسسه مسمي گرديده وبشكل تصدي دولت بسرمايه 34 ميلون افغاني به فعاليت آغاز نموده است . اگرچه ظرفيت اعظمي توليدي آن به شش هزارعراده بايسكل در سال ميرسيد با آنهم بنابر موجوديت مشكلات متعدد چون توريد قسمت اعظم پرزه جات مورد ضرورت از خارج و رقابت با توليدات مشابه وارد شده از خارج معمولا بيش از 50 فيصد ظرفيت توليدي آن مورد استفاده قرار نگرفت يا بعباره ديگر حداقل آن كه 14.33 فيصد ( در سال 1353) ميباشد و حد اعظمي آن كه 47.41 فيصد (در سال 1349) ثبت شده چگونگي نوسان در توليد را نشان داده ميتواند. البته بايد گفت كه در ابتدا تمام پرزه هاي مورد ضرورت اين موسسه از جاپان و بعدا پولند وارد شده بود. تعداد مجموعي كارگران و پرسونل فابريكه در سال 1353 به 87 نفر رسيده كه از آنجمله 24 نفر آنها را كارگران صنعتي تشكيل ميداد همچنان توليدات فابريكه كه از سه هزار عراده در سال 1348 به 4465 عراده در سال 1349 افزايش يافته بود در سال 1352 به 1930 و در سال 1353 به 860 عراده تنزيل نمود.
فابريكه ذوب آهن:
درين قسمت بايد اظهار داشت كه با مساعد شدن شرايط زير بنايي امكانات زياد استفاده از ذخاير معدني و فلزي كشور كه از نظر تنوع، كميت و بالاخره كيفيت حايز اهميت ميباشند وجود دارد. بادر نظر داشت همين حقيقت در نظر بود تا اولين فابريكه ذوب فلزات كشور بمنظور استفاده از ذخاير مس معدن عينك در لوگر تاسيس گردد كه قرار داد مربوط به مطالعات تخنيكي و اقتصادي آن بتاريخ 14 جون 1977 با مقامات اتحاد شوروي به امضا رسيد ظرفيت توليدي آن از يكصد تا 140 هزار تن در سال پیشبینی شده بود. در حال حاضر بر علاوه ساير ذخاير كشور موجوديت معادن متعدد مس در ساحه عينك و مناطق همجوار آن تثبيت گرديده است از آنجمله معدن مركزي عينك است كه بيشتر مورد مطالعه قرار گرفته است. ساحه اين معدن تا عمق 800 متر، طول 1700 متر، عرض 1100 متر تثبيت شده است بايد گفت كه يك قسمت اعظم احجار مس داراين معدن (86.8 فيصد) از نوع سلفايدي بوده در قسمت فوقاني داراي 2.3 و در قسمت تحتاني داراي1.5 تا1.4 فيصد مس ميباشد به اين ترتيب ذخاير مس قسمت مركزي معدن عينك به 6.5 ميليون تن ميرسيد كه به تنهايي براي 46 سال مواد خام مورد ضرورت براي فابريكه ذوب مس تحت پلان را تكافو خواهد كرد. ضمنا بايد اظهار داشت كه با تكميل اين پروژه براي شش هزار نفر زمينه كار فراهم گرديده و هم يكمقدار زياد تيزاب گوگرد و نيل توتيا كه در صنايع كيمياوي مورد استفاده قرار گرفته ميتواند بدست خواهد آمد.
ساير رشته هاي صنعت:
فابريكه چيني سازي شركت سپين زر:
در اين ساحه موسسات توليد ظروف چيني شامل ميباشند يكي ازين موسسات فابريكه چيني سازي شركت سپين زر در شهر كندز است كه با توسعه دستگاه كاشي سازي قندز كه از سابق بظرفيت 17 هزار پارچه از قبيل بشقاب، غوري وغيره فعاليت داشت و با سرمايه گذاري مشترك اتحاديه پنبه ( 51 فيصد ) و كمپني ماروبيني جاپاني ( 49 فيصد) بوجود آمد و به اين ترتيب با نصب ماشين هاي جديد ظرفيت توليدي آن به 120 هزار واحد اجناس مختلف در يكماه رسيد در حاليكه به نسبت عدم موجوديت تقاضا، پرسونل كافي و كيفيت ناقص توليدات معمولا بصورت وقفه يي و آنهم بحد اقل ظرفيت آن فعال بوده است.
فابريكه چيني سازي شاكر:
موسسه دوم و نسبتا مهم اين بخش چيني سازي شاكر بود كه در كابل موقعيت داشت پلان تاسيس اين فابريكه با در نظر داشت مصرف و تقاضاي روز افزون به ظروف چيني در سالهاي 1334 و 1335 ترتيب گرديداساس آن بتاريخ 17 اسد 1335 با سرمايه خصوصي 7.7 ميليون افغاني و ظرفيت توليدي 4.4 ميليون پارچه ظروف چيني مختلف و با مصرف يكصد تن مواد خام وارد شده گذاشته شد و تحت نظر متخصصين جاپاني در اواخر جوزاي سال 1336 به فعاليت توليدي آغاز نمود ازين وقت ببعد با استفاده از قرضه بانك تجارتي در اندازه سرمايه گذاري شركت نيز افزايش بعمل آمد چنانچه در سال 1339 بر 11.8 ميليون افغاني بالغ گرديد. تعداد كارگران فابريكه در ابتدا بدون مامورين اداري به صد نفر كارگر نيمه ماهر و توليدات آن با استفاده از 13 داش موجود به 70.2 هزار پارچه ظروف مختلف ميرسيد و توليدات فابريكه بر علاوه شهر هاي كابل، قندهار، هرات و مزارشريف در پشاور عرضه ميشد البته بايد گفت كه جنسيت توليدات فابريكه به نسبت استفاده از مواد خام خارجي خوبتر بود در حاليكه بعدا با استفاده از مواد خام داخلي كه از تالقان، تاله و برفك، دره نور ولايت ننگرهار و قسما اطراف كابل تهيه ميگرديد در كيفيت توليدات نيز نواقصي بمشاهده رسيد اين امر توأم با افزايش در مصارف، حجم ناچيز توليدات، عدم حمايت دولت به سقوط مواجه شد يعني اندازه توليدات فابريكه كه در سال 1335 به 60 هزار، در سال 1336 به 80 هزار، در سال 1337 به 70 هزار و بالاخره در سا ل 1338 به 110 هزار پارچه افزايش يافته بود در سال 1339 به 40 هزار و بالاخره در سال 1340 به ده هزار پارچه تنزيل نموده بعد از 7 سال فعاليت به ركود مواجه شد اين فابريكه در نيمه دوم سال 1352 بحيث يك موسسه دولتي دوباره به فعاليت امتحاني آغاز نمود بتعداد 99 نفر درآن مصروف كار بودند كه از آنجمله 72 نفر آنها را كارگران ومتباقي را مامورين اداري تشكيل ميدادند.
نشريه ارمغان ملي 