مستند احمدظاهر؛ پروژه جدید فیلمساز آمریکایی نامزد اسکار
سهراب سیرت بی‌بی‌سی
25 سپتامبر 2018 – 03 مهر
1397
احمد ظاهر پسر عبدالظاهر، نخست وزیر در زمان سلطنت ظاهر شاه در سال ۱۹۴۶ در کابل متولد شد
او را «الویس پریسلی افغانستان»، «حنجره‌طلایی» و «هنرمند زمانه‌ها» می‌خوانند. احمد ظاهر، «بنیان‌گذار موسیقی پاپ در افغانستان» حتی حدود چهل سال پس از مرگش همچنان پرطرفدارترین آوازخوان این کشور است. همان‌گونه که آهنگ‌هایش برای بسیاری از طرفدارانش همچنان تازگی و جاذبه دارند، داستان زندگی او و عصری که در بستر آن شهرت یافت نیز حرفهای نگفته زیادی دارد که مخاطبان احمد ظاهر مشتاق به دانستن آن هستند.
سام فرنچ، فیلمساز آمریکایی، حالا قرار است فیلم مستندی از این خواننده نامدار و آن دوره تاریخی افغانستان بسازد.
آقای فرنچ در کارنامه‌اش فیلم «بچه‌های بزکشی» را دارد که در کابل ساخته شد و موضوع اصلی‌اش هم افغانستان است. «بچه‌های بزکشی» در سال ۲۰۱۳ نامزد بخش فیلم‌های کوتاه اسکار شد و بازیگران اصلی آن، دو پسربچه افغان؛ جوانمرد پاییز و فواد محمدی در مراسم اسکار همان سال شرکت کردند.
سام فرنچ در گفت‌وگویی با بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید اولین بار در سال ۲۰۰۸ در سفرش به افغانستان رفت با آهنگ‌های احمد ظاهر آشنا شد. او می‌گوید می‌خواست یک ماه در افغانستان بماند اما پنج سال همان جا ماند و عاشق این کشور شد. او کار مستند احمد ظاهر را به پیشنهاد شبنم ظاهر، یگانه دختر احمد ظاهر شروع کرده است.
شبنم ظاهر ازدواج کرده، سه فرزند دارد و در واشنگتن زندگی می‌کند. او در سال ۱۹۷۹ در روزی در کابل به دنیا آمد که خبر مرگ احمد ظاهر در کابل پیچیده بود و ده‌ها هزار نفر در خیابان‌‌های کابل به کاروان مراسم سوگواری و خاکسپاری او پیوستند. به این ترتیب روز تولد او گره خورد با روز مرگ پدرش. شبنم می‌گوید خبر مرگ پدر باعث شد مادرش از هوش برود و زایمان زودرس داشته باشد. یک سال بعد او و مادر کابل را ترک کردند و به آمریکا مهاجرت کردند.
.
شبنم ظاهر، دختر احمد ظاهر می‌گوید رنگ مورد علاقه پدرش زرد بود
‹تا پنچ سالگی از مرگ پدر خبر نداشتم›
شبنم ظاهر در گفت‌وگویی با من درباره سال‌های اول زندگی‌اش در آمریکا گفت و این که تا پنج سالگی، مرگ پدرش را از او پنهان کرده بودند.
«آرزویم بود که به خیر بابه(پدر) می‌آید. به مهتاب می‌دیدم و فکر می‌کردم افغانستان همان مهتاب و پدرم هم همانجاست و مرا آرام می‌کرد…اما در یک مراسم عروسی یکی از خویشاوندان که فهمید دختر احمد ظاهر هستم به من گفت پدرم درگذشته و رفتم از مادرم و برادرم پرسیدم که آنها به من دیدند و سکوت کردند و فهمیدم که پدرم دیگر قرار نیست بیاید.»
شبنم می‌گوید هرگاه از مادرش درباره زندگی پدرش می‌پرسید، مادرش غمگین می‌شد و این باعث شد که برای سال‌ها دیگر نخواهد درباره پدرش چیزی بداند، اما هر قدر که بیشتر می‌خواست خودش را از او جدا کند بیشتر جذب دانستن درباره احمد ظاهر می‌شد.
برای او حتی گفته شده که عادات فردی و حوزه‌های علاقمندی او شبیه احمد ظاهر است. «مثلا رنگ محبوب من زرد است و از پدرم هم همین رنگ بود. یا مولانا شاعر محبوب من و همچنین از پدرم بود.»
Image caption شبنم ظاهر، دختر احمد ظاهر در واشنگتن زندگی می‌کند
چرا مستند احمد ظاهر؟
شبنم ظاهر حدود چهار سال پیش برای ساخته شدن مستند احمد ظاهر دست به کار شد. او به دنبال فیلم‌سازی حرفهای بود که بتواند مستندی «شایسته» پدرش بسازد. دلیلش این بود که خودش پدرش را بیشتر بشناسد و همچنین افغانستان آن دوره را به خوبی بفهمد. اما اخیرا با سام فرنچ توانست به توافق برسد تا این مستند طوری ساخته شود که برای مخاطبان در سراسر جهان جذابیت داشته باشد.
صفحه‌ای برای حمایت طرفداران احمد ظاهر از این فیلم نیز ایجاد شده است.
اما فیلمی درباره داستان احمد ظاهر برای مخاطبان سراسر جهان چه جذابیتی خواهد داشت؟
سام فرنچ می‌گوید داستان احمد ظاهر همچنین داستان یک دوره تاریخی خاص در افغانستان است؛ سال‌های قبل از آغاز جنگ درازدامن که دهه‌هاست جریان دارد. به باور او بسیاری در جهان در این مورد چیزی نمی‌دانند.
او می‌گوید:»این فیلم به دلیلی به مخاطبان جهانی جذابیت دارد که نشان خواهد داد که این کشور چقدر نسبت به آنچه که در اخبار و رسانه درباره‌اش گفته می‌شود، متفاوت است.»
احمد ظاهر پسر عبدالظاهر، نخست وزیر در زمان سلطنت ظاهر شاه در سال ۱۹۴۶ در کابل متولد شد و در دهه ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی شهرت پیدا کرد. شبنم می‌گوید این سال‌ها «عصر طلایی» افغانستان بود. این مستند هم دوره زمانی تولد تا مرگ احمد ظاهر ( ۱۹۴۶-۱۹۷۹) را در‌بر دارد.
نه تنها این بلکه این عصر، دوران طلایی موسیقی پاپ در منطقه نیز خوانده می‌شود. احمد ظاهر پس از ظهورش در صحنه موسیقی افغانستان به زودی شهرتش از مرزها عبور کرد و یکی از محبوب‌ترین آوازخوانان در تاجیکستان نیز شد و در ایران هم شناخته شد. در همین دوران گوگوش از محبوب‌ترین‌ها در ایران بود و الویس پریسلی هم در غرب به عنوان «پادشاه راک ان رول» شناخته می‌شد.
آقای فرنج در کارنامه‌اش فیلم «بچه‌های بزکشی» را دارد که در کابل ساخته شد و موضوع اصلی‌اش هم افغانستان است
احمد ظاهر برای برگزاری کنسرت‌هایی به ایران رفت و با خواننده‌های مشهور این کشور اجراهای مشترک داشت.
ویژگی کار هنری احمد ظاهر این بود که ساختار آهنگ‌هایش تلفیق باکیفیتی از سبک شرق و غرب بود و چنین کاری نوآوری قابل توجهی در آن عصر بود. همین گونه نه تنها ترانه‌ها و شعرهای کلاسیک را انتخاب می‌کرد بلکه روی شعرهای شاعران معاصر فارسی مثل فروغ فرخزاد هم آهنگ می‌ساخت. این سلیقه بکر احمد ظاهر او را از دیگران جدا کرده بود و یک سر و گردن بالاتر قرار داد.
سام فرنچ می‌گوید داستان احمد ظاهر برای او به دلیلی جالب است که «او رشته‌ای است که همه افغان‌ها را در سراسر جهان و همه گروه‌ها را با هم پیوند می‌دهد.» او همچنین می‌گوید احمد ظاهر صدایی است برای آرزوهای دل همه افغان‌ها برای یک آینده بهتر و همچنین نشان‌دهنده این که «افغانستان فقط کشوری در حال جنگ نیست بلکه فرهنگ و تاریخ درخشان و پرجنب و جوش نیز دارد».
کارگردان این مستند می‌گوید یکی از مواردی که این فیلم به آن خواهد پرداخت معمای حل‌نشده مرگ او است و این مستند به دنبال حقیقت آن رویداد خواهد رفت. برخی می‌گویند او در اثر تصادف جان داد ولی برخی هم به این باورند که احمد ظاهر ترور شده و تصادف صحنه‌سازی بوده است.
برخی افراد نزدیک به احمد ظاهر برای نخستین بار در این فیلم حرفهای نگفته از زندگی او را روایت خواهند کرد. همچنین در این مستند برای نخستین بار نامه‌های احمد ظاهر و عکس‌های منتشرنشده از او نشان داده خواهد شد. شخصیت احمد ظاهر به عنوان یک کودک، همسر و شوهر نیز در این مستند روایت می‌شود.
شبنم ظاهر می‌گوید: «خیلی از داستان‌هایی که درباره زندگی پدرم این طرف و آن طرف وجود دارد، واقعیت ندارد. این مستند تلاشی است برای بازگو کردن آن چهره احمد ظاهر که بسیاری ندیده‌اند.»
نشريه ارمغان ملي 