اولین پل بالای دریای کابل از خشت سنګی که دوطرف دریای کابل را در قسمت کوره گاه ( نقاره بزرگ) به هم وصل میکند پل هارتن میباشد.(1) این پل به پاس خدمات انجنیر هارتن در اعمار قصر دارالامان به هدایت امان الله خان به نام انجنیر هارتن جرمنی مسما گردیده و نوشته ذیل در دیوار سمت شرقی آن حک شد:
( بیادگار حسن خدمت عزتمند دیپلوم انجنیر والتر هارتن آلمانی سرمهندس قصر دارالامان حین ماموریت در مهندسی ابنیه دارالامانابراز نموده نام این پل ـ پل هارتن نهاده شد) ( از روی عکس سنګ نبشته پل)
به درخواست شاه امان الله به تعداد ۳۲ نفر مهندسین و متخصصین تعمیرات از جرمنی وارد کابل شد تا قصر دارالامان را اعمار نمایند که انجنیر هارتن یکی از آنها بود. ساختمان خشت سنګی برای تعمیرات پل ها و کتاره های دریا از همین وقت شروع شد.
این پل در سال (1928) توسط مهندس جرمنی walter harten
احداث گردید.(2)
قبلاً در دوره شاه جهان بین هر دو کوه ( آسمایی و شیردراوازه )پل چوبی بالای دریای کابل اعمار ګردیده بود
و بعداً هنگام تأسیس ماشین خانه در ساحه عالم گنج (علم گنج) پل از پایه های آهنین ساخته شد.(3)
در سالهای اخیرکه پل تاریخی هارتن به نسبت تردد زیاد وسایط وگذشت ایام ازقسمت بالایی سمت جنوبی وپایه ء وسطی درزعمیق برداشته بود.
به گفته عبدالاحد عباسی رییس حفظ وترمیم آبده های تاریخی وزارت اطلاعات وفرهنگ به آژانس باختر: این پل به کمک کشورجاپان با حفظ اصالت تاریخی ومعماری اش ، ترمیم شد.
اوگفت که به خاطرجلوگیری ازشکست این پل تاریخی برای موترهایی با تناژبلند اجازه ء رفت وآمد داده نخواهد شد.
این درحالیست که مقامات وزارت اطلاعات وفرهنگ گفته بودند که این پل تاریخی پس ازترمیم به عنوان یک آبده ی تاریخی حفظ خواهد شد وتردد ترافیک ازآن برای همیشه قطع خواهد شد.
به اساس گفته مسوولان ، پل هایی دردوطرف پل هارتن به خاطرقطع کلی جریان ترافیک ازپل هارتن ساخته شده است.
نوت: در کابل مردم عام و حتا بعضی محققان این پل را به لهجه محلی و اصطلاح وطنی به نام های آرتل، هارتل و هارتن مینوبسند و میشناسند که هارتن صحیح تر است
داودسیاووش
نشريه ارمغان ملي 