شماره 70/پنجشنبه 13 عقرب 1389/4 نوامبر 2010
کوه بچه
حیوانات در حفظ محیط زیست افغانستان نقش برجسته ایفا مینمایند، جانوران نمایانگر وضعیت طبیعی منطقه بوده در محلاتی که خاک های خوب و پوشش گیاهی مناسب وجود داشته باشد حیوانات وحشی فراوان در آن زیست میکنند که از نظر اقتصادی برای کشور اهمیت فراوان دارند.
هرگاه مناطقی از افغانستان پوشش گیاهی شان را از دست داده اند حیوانات وحشی با ارزش آن نیز از بین رفته است. حیوانات وحشی نقش مهمی در تعادل بخشیدن محیط زیست دارند. دانشمندان در سال های اخیر پرده از روابط پیچیده و جالب انسان با حیات وحش برداشته اند. محلی که در آن حیات وحش وجود ندارد برای انسان نیز کمتر ارزش خواهد داشت. نقش حیات وحش را در حفظ محیط زیست از این مثال به خوبی میتوان درک نمود که در مناطق شرقی افغانستان موش ها و سنجاب ها بعضی دانه ها و میوه ها را برای خوراک زمستان در زمین پنهان میکنند ولی از اینکه آنان نمیتوانند دو باره آن را پیدا کنند این دانه ها در مناطق مختلف سبز میشوند و به این ترتیب حیوانات وحشی در گسترش ساحه سبز نقش مهمی در جنگلات شرقی افغانستان ایفا میکنند. به همینسان گراز ها در جنگلات با زیر و رو کردن خاک باعث رشد گیاهان تازه میگردند. این حیوان وحشی علاوه بر مخلوط کردن خاک حشرات را نیز از آن خارج مینماید. کفتار، گرگ، روباه و شغال در سراسر افغانستان وجود دارند، این حیوانات به همه ضرر هایی که از آنان متصور است حیوانات مفیدی نیز میباشند. شغال روستا ها و حاشیه شهر ها را از آشغال پاک کرده و جوندگان زیان آور مزارع را میخورد، در جنگلات شرقی افغانستان در نورستان، پکتیا و ننگرهار حیواناتی چون شیر، پلنگ، انواع میمون ها، سنجاب، شغال، خرس، گرگ، خرگوش، انواع آهو ها و غیره زیست مینماید. پراگندگی پلنگ، بز کوهی و آهو تقریباً یکسان است. پلنگ جز در مزارع و دشت ها در تمام نقاط افغانستان به خصوص دره هاجر بامیان هر جا که طعمه مناسبی چون بز کوهی، گراز، قوچ و آهو یابد پیدا میشود. ببر در سالهای گذشته در نیزار های کرانه آمو دریا و شمال غرب افغانستان در مرغاب زیست میکند که به علت کاهش طعمه اصلی این حیوان یعنی آهو، کوره خر… و شکار بی رویه آن نسل ببر در حال انقراض میباشد.
دانشمندان مینویسند که نسل پل و سیاه گوش که در ارتفاعات مرکزی میزیست و نسل پشک کوهی و دشتی، روباه مسرح، روباه دشتی، شاه روبا، راسو، سمور دار خنک که در نقاط مختلف زیست مینماید به دلیلی تجارت فزاینده پوست و شکار بی رویه در حال کاهش میباشد. از طرفی، افزایش سریع جمعیت جوندگان و موشهای صحرایی، کشاورزی در استپ ها، افغانستان را با مشکلات جدی روبرو ساخته است. گسترش کشاورزی، کاهش شمار جانوران شکارچی، به ویژه گربه وحشی و روباه و اوضاع جوی مناسب با زندگی جانوران جونده از جمله دلایل این افزایش به شمار می روند. نابودی حیوانات بزرگ شکارچی، موجب می شود جمعیت حیوانات شکارچی کوچکتر، افزایش یابد. این شکارچیان کوچک حیوانات رده پایینتر از خود را می خورند و نسل آنها را منقرض می کنند. ما نباید تعادل طبیعت و زنجیره غذایی را بر هم بزنیم. انواع خزندگان مانند مارها که در کشور 27 نوع آن و سوسمار ها که 23 نوع آن شناسایی شده است، در همه نقاط دیده می شوند. انواع ماهی از قبیل قزل آلا (خال ماهی)، کپور (شیر ماهی)، مار ماهی و غیره در آبگیر ها، تالابها و رود های افغانستان مانند آمو دریا، هیرمند و دریاچه های هامون، بند امیر و غیره به وفور یافت می شوند. این ماهی ها در سالهای اخیر به شکل بی رحمانه و با استفاده از مواد منفجره صید شده اند. ادامه این وضع، باعث بهم خوردن تعادل موجود در محیط زیست می گردد. به طور کلی حیواناتی که در افغانستان زندگی می کنند، عبارتند از: شیر، پلنگ، سیاه گوش، خرس سیاه و قهوه ای، گربه وحشی، گرگ، روباه، شغال، کفتار، گراز، خوک، میمون، سنجاب، خارپشت، سنگ پشت، سمور، راسو، خرگوش، دله خفک، انواع بز کوهی، قوچ، گوزن، آهو و غیره میباشند.
نشريه ارمغان ملي 